کاریکاتور (2)   cartoon/caricature


آنچه در بارة عکس بیان شد در بارة نقاشی هم می‌توان گفت، تنها فرق اساسی بین نقاشی و عکس این است که عکس محاکی طبیعت است ولی در نقاشی می‌توان در تصاویر دست برد و آن را هر گونه تصویر کرد. البته این فرق دیگر زیاد مرز آنها نیست چون نرم افزارها امروز خیلی توانمندی عکاس را بالا برده‌اند. معمولاً نقاشی‌ها فانتزی‌ترند است چون خیال انگیزتراند.


شهید آوینی اهمیت طنز و به تبع آن هویت کاریکاتور را چنین می‌آورد:

«طنز و هزل شیوه‌ای است که خورشید بیان را در پس ابری از اعجاب و ایهام و ایجاز می‌پوشاند و از صراحت و سوزندگی آن می‌کاهد. بر این اساس هنر اگر التزام به ابلاغ پیامی سیاسی و اجتماعی پیدا کند به سوی طنز گرایش خواهد یافت و عنصر هزل و طنز را اگر در نقاشی وارد کنیم به کاریکاتور خواهیم رسید.»[4]


کاریکاتور در جامعه کنونی برای خود جای بزرگی را باز کرده است. در فضاهای سیاسی-فرهنگی نقش بسیار تعیین کننده‌ای دارد.

دربارة اهمیت کارهای رسانه‌ای و کاریکاتور در مسائل سیاسی و در کودتای ۲۸ مرداد توسط انگلیس و آمریکا، خوب است این قسمت بیانات رهبر معظم انقلاب را با هم مرور کنیم:


«چند روز پیش سندی از اسناد منتشر شده وزارت خارجه آمریکا درباره جریان کودتای 28 مرداد را ترجمه کرده و برای من آوردند. .... آن بخش مورد توجّه من این است:


«کیم روزولت[5]» می­گوید وقتی ما به تهران آمدیم، یک چمدان بزرگ پُر از مقاله­هایی که نوشته شده بود و باید ترجمه می­شد و در روزنامه­ها به چاپ می­رسید، و نیز کاریکاتورهایی را با خودمان آوردیم.»[6]


ببینیم چطور مملکت ما را شناختند و برای براندازی ما از کاریکاتور و مقاله کمک گرفته بودند و فکر و احساس مردم ما را جهت دهی می‌کردند!


به همین خاطر است که ایشان نسبت به اهمیت رسانه و کارهای رسانه‌ای تذکر داده‌اند و می‌فرمایند:

«امروز جنگ دنیا، جنگ رسانه­هاست.» [7]



[4] انفطار صورت، ص ۲۰-۲۱.

[5]. کیم روزولت، نوه تئودور روزولت، بیست و ششمین رئیس جمهور آمریکا بود. تحصیلات خود را در دانشکده "هاروارد" به پایان رسانید و اولین سمت خود را بعنوان استاد تاریخ آغاز کرد. پایان­نامه دوره دکترای وی درباره فنون تبلیغات در جنگ داخلی انگلیس بود. نخستین کار او پژوهش دربارة ایران و به­ویژه مطالعه در زندگی قشقایی‌ها بود. در 16 تیر 1332 با گذرنامه جعلی به نام جیمز ف. لاکریج از مرز عراق وارد ایران شد تا توطئه آمریکایی­ـ انگلیسی 28 مرداد 1332 را رهبری کند. او بعد از کودتا به «آقای ایران» ملقب شد. شاه در دیداری که بعد از کودتا با وی داشت، گفت:‌ «من تاج و تختم را از برکت خداوند، ملتم، ارتشم و شما دارم. خیلی خوشحالم که شما را اینجا می‌بینم.» برای کسب اطلاعات بیشتر رجوع کنید به سایت پژوهشکدة‌ باقرالعلوم، مقالة سعیده سلطانی مقدم.

[6]. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر مورخ 1/5/80 . و نیز ر ک به: دغدغه‌های فرهنگی، ص ۱۳۴.

[7]. بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامى در دیدار رئیس و مدیران سازمان صدا و سیما مورخ 11/9/83 .