احکام طنز؛
آیت الله سید علی سیستانی
دروغ به شوخی؟
پرسش: لطفا احکام دروغ گفتن را به طور مفصل توضیح دهید، کجاها دروغ گفتن جایز است و کجاها جایز نیست؟
پاسخ: دروغ حرام است ومقصود از آن سخنی است که بر خلاف واقع باشد اگر به صورت جدی گفته شود یا به صورت شوخی ولی شوخی بودن آن معلوم نباشد. وبه احتیاط واجب باید از دروغ به شوخی که شوخی بودن آن معلوم است اجتناب گردد. ولی جایز است سخنی را به شوخی بگوید که به صورت ظاهر، خبر باشد ولی او قصد اخبار وحکایت از واقعیتی را نداشته باشد.[1]
تمسخر گویش ها و فرهنگها؟
پرسش: گاهی در بین مردم یا رسانه ها مطالبی به صورت طنز در مورد اقوام، گویشها وفرهنگهای مختلف کشورمان بیان می شود که موجب رنجش خاطر می گردد. حکم این گونه مطالب چیست؟
پاسخ: غیبت نیست ولی اگر مستلزم اهانت وانتقاص باشد از این جهت حرام می شود.[2]
به شوخی یا تمسخر سلام کردن؟
مسألة 687: إذا سلم سخریة، أو مزاحا أو متارکة، فالظاهر عدم وجوب الرد.[3]
اگر کسی از روی تمسخر یا شوخی سلام کرد، ظاهرا واجب نیست جوابش را بدهیم.[4]
قصد شوخی در معامله
آیت الله سیستانی میفرمایند: یکی از شروط معامله قصد داشتن است پس اگر کسی از روی شوخی یا اشتباه و اموری مانند این چیزی را خرید و فروش کند صحیح نیست.[5]
آیت الله شبیری زنجانی نیز سومین شرط خرید و فروش را قصد میدانند: «پس اگر مثلًا به شوخى بگوید: مال خود را فروختم، معامله باطل است.»[6]
[1] این را در سایت رسمی بیان کرده اند. در منهاج الصالحین اینگونه شرح میدهند: یحرم الکذب: و هو: الإخبار بما لیس بواقع، و لا فرق فی الحرمة بین ما یکون فی مقام الجد و ما یکون فی مقام الهزل ما لم ینصب قرینة حالیة أو مقالیة على کونه فی مقام الهزل و إلا ففی حرمته إشکال. و لو تکلم بصورة الخبر هزلا بلا قصد الحکایة و الإخبار فلا بأس به. منهاج الصالحین (للسیستانی)؛ ج2، ص: 17.
[4] آیت الله شبیری زنجانی اینگونه میفرمایند: مسأله 1154- جواب سلام کسى که از روى مسخره یا شوخى سلام مى‌کند و جواب سلام مرد و زن غیر مسلمان واجب نیست، و چنانچه در حال نماز باشد جایز نیست. رساله توضیح المسائل (شبیرى)؛ ص: 244.
